Psikolojik Yardım Nedir?

Hayatın pek çok noktasında farklı türlerde desteklere ihtiyaç duyulabilir. Somut ihtiyaçların adını koymak ve onlarla ilgili harekete geçmek daha kolay olabilirken daha soyut ihtiyaçlarla ilgili ne yaşadığınızı anlamlandırmak o kadar da kolay olmayabilir. Örneğin bedeninizde yoğun olarak hissettiğiniz fiziksel bir şikâyetiniz olduğunda bir sağlık kuruluşunun ilgili birimine gitmek çok hızlıca akla gelse de iç dünyanızdaki bir huzursuzluğu fark etmek, adını koymak ve bununla ilgili harekete geçmek daha kafa karıştırıcı olabilir.

Psikolojik yardım kişinin bir krizle karşılaştığı ya da ruhsal olarak rahatsızlık duygusu hissettiği durumlarda bir uzmandan aldığı desteklenme, anlaşılma, yargısız ve tarafsız olarak dinlenme ve değerlendirilme unsurlarının yer aldığı yardım türüdür. Bu desteğe ne zaman ihtiyaç duyulur, kimlerden alınabilir ve nasıl ihtiyacınıza uygun bir uzman ya da çalışma seçilebilir bu yazıda bunlara dair bilgiler bulacaksınız.

Ne zaman?

Psikolojik bir destek almak bazen kişiye iyi gelebileceği gibi bazen de içinde bulunulan durumda oldukça gerekli ve hayati olabilir.

Eğer bir süredir devam eden ve kişisel çabalarınızla hafiflemeyen bir huzursuzluk, kaygı ya da mutsuzluk hissediyorsanız; sosyal hayattan ya da ilişkilerden uzaklaştığınızı hissediyorsanız; kendinize ya da iç dünyanıza dair merakınızın arttığını hissediyorsanız; kendinizi daha yakından tanımak ve yaşadığınız deneyimleri anlamlandırmak istiyorsanız bir terapi sürecine başlamak deneyimlerinizi bir uzmanın eşliğinde anlamlandırmak için iyi bir seçenek olabilir.

Öte yandan eğer günlük hayatınızı sürdürmekte zorlanıyor, hayattan keyif alamıyor ve hayata karışmaya ilgi duyamıyorsanız; intihar ya da kendine zarar verme düşünceleriniz varsa ve/veya buna dair planlar yapıyorsanız; umutsuzluk, değersizlik, suçluluk, öfke gibi zorlayıcı olabilecek bazı duyguları çok yoğun yaşadığınızı hissediyorsanız; uyku, iştah, fiziksel enerji, odaklanma, cinsel istek gibi duygu, dürtü ve rutinlerinizde belirgin ve süregelen değişiklikler gözlemliyorsanız; size tanıdık olmayan bir şekilde kaygınızın arttığını, bu kaygıyı hafifletmek için günlük hayatınızdaki bir takım şeyleri kısıtladığınızı, medikal kaynakları bulunamayan ya da olmayan el-ayak titremesi, kalp atışında hızlanma, tıbbi mide ağrıları vb. gibi bedensel şikayetler yaşıyorsanız bu ihtiyacınızı ertelemeden bir ruh sağlığı uzmanına başvurmak gerekir.

Kimlerden yardım alabilirim?

İhtiyacınızı fark edip, destek almaya karar verdikten sonraki önemli bir aşamada hangi uzmandan destek alacağınızı belirlemek olacaktır. Ruh sağlığı hizmetleri ya da psikolojik yardım dediğimizde aslında bahsedilebilecek temel birkaç meslek grubu var; psikologlar, psikolojik danışmanlar, klinik psikologlar, psikoterapistler ve psikiyatristler.

Üniversitelerin psikoloji lisans bölümünden mezun olan kişiler ‘Psikolog’ ünvanını alır. Psikoloji lisans eğitimi süresince kişiler sosyal psikoloji, klinik psikoloji, gelişim psikolojisi, deneysel psikoloji, endüstri psikolojisi, psikometri, adli psikoloji, bilişsel psikoloji gibi pek çok alandan teorik bilgiler kazanırlar. Yaygın bir karışıklık ise psikologların psikoterapisler ile karıştırılmasıdır. Psikoloji lisans eğitimi kişilere pek çok bilimsel yetkinlik kazandırır ancak psikoterapi yapma ehliyeti sağlamaz. Psikoterapi psikolojinin bir alt dalı olan klinik psikoloji eğitimi ile yetkinlik kazanılan bir alandır.

Üniversitelerin psikoloji ya da psikolojik danışmanlık lisans bölümlerinden mezun olup, klinik psikoloji yüksek lisans eğitimini tamamlayan kişiler ‘Klinik Psikolog’ ünvanını alır. Klinik Psikoloji yüksek lisans eğitimi kişinin belirli psikoterapi yaklaşımlarına dair teorik ve klinik pratik eğitimleri almasını kapsar. Psikoterapist ise bilimsel klinik eğitiminin yanı sıra psikoterapiye dair eğitim ve süpervizyon süreçleri ile terapi verme yetkinliği olan kişilerdir.

Peki bu durumda kimler psikoterapi hizmeti verebilir? Psikoloji lisans eğitimi ve klinik psikoloji yüksek lisans eğitimini tamamlamış uzman klinik psikologlar; psikolojik danışmanlık lisans eğitimini, ilgili psikoloji bilimsel hazırlık derslerini ve klinik psikoloji yüksek lisans eğitimini tamamlamış klinik psikologlar; tıp fakültesi lisans eğitimi, tıpta uzmanlık psikiyatri eğitimini ve psikoterapi eğitimini tamamlamış psikiyatristler psikoterapi hizmeti verebilirler. Klinik Psikoloji yüksek lisans eğitimi almamış psikologlar ve psikolojik danışmanlar Türk Psikologlar Derneği güncel etik yönetmeliği ve tüzüğüne göre terapi hizmeti verme yetkinliğine sahip değildir.

Hangisine gitmeliyim?

Aslında psikolojik yardım dediğimizde bu yardımın teorik bilgi ve pratik ve çalışma içeriği olmak üzere farklı türlerinden bahsetmek mümkün. Psikolojik yardım çalışmasının süresi, amacı ve yapısı açısından baktığımızda ‘Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık’, ‘Kısa Süreli Psikoterapi’, ‘Açık Uçlu (Uzun Süreli) Psikoterapi’, ‘Grup Çalışması’ ve ‘Psikiyatrik Destek’ten bahsedilebilir.

Psikolojik danışmanlık süreci sıklıkla güncel bir zorluğa dair destek sunar. Örneğin kişinin meslek seçimine dair yaşadığı kafa karışıklığı veya gireceği bir sınava dair yaşadığı kaygı gibi akut bir sorununa dair başa çıkma, harekete geçme, planlama yapma ihtiyaçlarından bir ya da birkaçına ilgili uzmanın rehberliğinde eğilinir. Kişinin destek almak istediği konu günlük hayatında yoğun zorluklar yaratmıyorsa, bir durumla ilgili fikirlerini dile getirmek ve fikir yürütmek istiyorsa psikolojik bilgilendirmeler ve yönlendirmeleri de içeren genelde birkaç görüşmeyi geçmeyen bir danışmanlık hizmeti alması ihtiyacına uygun olabilir.

Kısa süreli psikoterapiler kişinin destek almaya ihtiyaç duyduğu belirli bir konunun merkeze alınması yolu ile işler. İlk görüşmede uzman ve danışan kişinin başvuru şikayetlerinden kişi için en yoğun ihtiyaç olan ve kısa süreli terapi çalışmasına uygun olan temayı belirler ve bunun üzerinden ilerler. Genellikle 8-24 seans süren kısa süreli terapilerde yeni bir ortama alışma, uyum, hafif kaygı, sosyal beceriler gibi temalar çalışılabilirken; geçmiş travmatik deneyimler, aile ile kökleşmiş çatışmalı ilişkiler, uzun süredir devam eden tekrarlayan ilişkisel sorunlar gibi temalar ise kısa süreli bir psikoterapi çalışması için pek de uygun değildir.

Uzun dönem psikoterapi süreçleri ise diğerlerinden farklı olarak kişinin yaşadığı zorluklar ve sorunları üzerine çok boyutlu olarak düşünmesi ve kendi içine bakabilmesini odağına alır. Bu çalışmalar belirsiz sürelidir, sürecin başında ne kadar süre ile bu meselelerin çalışılacağı kısıtlanmaz ve danışanın ruhsal ihtiyaçlarına göre açık uçlu olarak sürdürülür. Uzun dönemli terapilerde kişinin benlik algısı, kendisi ile kurduğu ilişki, ötekilerle kurduğu ilişki, yaşadığı içsel çatışma ve ikilemler, güncel ve geçmiş deneyimlerinin bunlar üzerindeki etkileri üzerinde yoğunlaşılır. Eğer yaşadığınız bir zorluğu anlamlandırmak ve hayatınızda tekrar etmesini önlemeyi hedefliyorsanız, kendinize dair merakınızın olduğunu düşünüyorsanız, ya da yaşadığınız bir çatışmanın uzun süredir kendi çabalarınızla çözülmediğini hissediyorsanız sizin ihtiyacınıza denk gelen çalışma uzun dönem psikoterapi olabilir.

Psikolojik bir desteğe her ne sebeple başvuracak olursanız olun, bunun kendinize ve geleceğinize yapacağınız kıymetli bir yatırım olacağını belirtmekte fayda var. Yazıyı okuduğunuz halde hala bir desteğe ihtiyaç duyup duymadığınıza veya ne tür bir desteğe ihtiyaç duyduğunuza dair kafa karışıklığınız sürüyorsa bunu bir uzman eşliğinde düşünmek için bize ulaşabilir veya ulaşabileceğiniz ruh sağlığı uzmanları ile görüşebilirsiniz.

Yazar: Klinik Psk. İlayda Mutlu

Referanslar

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental

disorders (DSM-5®). American Psychiatric Pub.

Çopur, Ayşe Senem. “Psikolojik Yardım.” BİLGİ’de Yaşam Psiko-Eğitim Yazıları. Web. 11

Nisan 2022.

Türk Psikologlar Derneği Etik Yönetmeliği. Web. 20 Mayıs 2022.

Winston, A., Rosenthal, R. N., & Pinsker, H. (2004). Introduction to supportive

psychotherapy. American Psychiatric Publishing, Inc.

Winston, A., Rosenthal, R. N., & Roberts, L. W. (2019). Learning supportive

psychotherapy: An illustrated guide. American Psychiatric Pub.